asemankhodam

   برای هر انسانی مخصوصا انسان متجدد که برای هر چیز طالب دلیل است و به زعم خود چیزی را بدون دلیل نمی­پذیرد و می­خواهد زندگی اش را به صورت عقلانی سامان دهد، این پرسش جای طرح شدن دارد که به چه دلیل از راه­های غیر متعارف معرفت، یعنی چیزی که اصطلاحا به وحی نامبردار است، پیروی کنیم. مسئولیت معرفتی انسان نیز مقتضایش مدلل بودن رفتار و پندار اوست وقتی این پیروی را ریشه یابی می­کنیم، با تامل در حقیقت آن در می­یابیم که راز آن در این نهفته است که درسلسله  طولی سرانجام به اطاعت از خداوند منتهی می­شود. در برخی موارد حتا به صراحت اطاعت از انبیا و دین، اطاعت از خدا شمرده شده است: من یطع الرسول فقد أطاع الله ومن تولى فما أرسلناک علیهم حفیظا (نساء/80).  

    یکی از مهم ترین نکات مطرح  در این باب این است که پاسخ مثبت دادن به ندای انبیای الاهی در قرآن کریم موجب حیات آدمی معرفی شده است: یا ایها الذین آمنوا استجیبوا لله وللرسول إذا دعاکم لما یحییکم(انفال/24 ) روشن است که مرگ و حیات انسانی مراتب مختلف دارد. حیات اصلی انسانی، مرتبه حیات معنوی اوست که بدون آن زندگی مادی ارزشی نخواهد داشت. زندگی انسانی وقتی ارزشمند است که توام با لذات معنوی باشد و لذات معنوی  نیز در پرتو شناخت درست و معقول حاصل شدنی است. مهم ترین منبع تامین کننده این حیات مبارک به دلیل کاستی­های منابع و طرق معرفتی متعارف انسان، وحی به شمار می­آید.از این رو انسانی که از نعمت هدایت و شناخت درست  محروم باشد، به لحاظ معنوی مرده است. هم به لحاظ عقلی لذات ناشی از شناخت درست و معقول کامل تر است[1]و هم از منظر دینی زندگی انسانی اگر تابع لذات حسی باشد، تفاوتی با زندگی سایر حیوانات نمی­کند، بلکه بد تر از آن خواهد بود. لقد ذرأنا لجهنم کثیرا من الجن و الانس لهم قلوب لا یفقهون بها و لهم آذان لا یسمعون بها، اولئک کالانعام بل هم اضل اولئک هم الغافلون( الاعراف/ 179)؛ لذا انسان برای آن که بخواهد از غفلت برون آید و  از مرگ معنوی به حیات طیبه داخل شود لاجرم باید از خدا و رسول اطاعت نماید و دعوت شان را استجابت نماید. تجلی عینی اطاعت از ایشان، پیروی از آموزه­هایی است که برای انسان­ها  در راستای رهایی از مرگ معنوی هدیه شده است.

     یاد آور شدیم که دلیل اصلی ضرورت اطاعت از ایشان در حقیقت بازگشت آن به اطاعت از خداوند است. لذا هر دلیلی که برای اطاعت از خداوند وجود داشته باشد، بالعرض به فرمانبری از پیامبران و ادیان  نیز امتداد می­یابد. دلیل اصلی اطاعت از خدا و رسول سر انجام به نقص وجودی و کاستی های منابع و طرق معرفتی انسان ارجاع می­یابد. انسانی که با ابزارهای متعارفِ معرفت نتواند معمای آفرینش را حل کند و زندگی اش را معنا دار سازد، یا به تعبیر برخی از فیلسوفان نتواند زندگی اجتماعی اش را  به نیکی سامان دهد، یا به تعبیر برخی دیگر رابطه افعال اختیاری و نتایج آن و نقش­ افعال اختیاری در سرنوشت خود و دست یابی به کمال و دوری از شقاوت را دریابد، چاره­ی جز آن ندارد که به طرق غیر متعارف و البته معقول معرفت که اصطلاحا نامبردار به وحی یا دین است دل سپارد. چون منبع وحی، یعنی خداوند  کسی است که بالذات از علم، قدرت و حکمت برخوردار است، و حاملان وحی، یعنی انبیای الاهی بالعرض چنین اوصافی دارند. وقتی این اوصاف در کنار هم نهاده شوند این نتیجه حاصل می­شود که از منبع این طریق معرفتی بالذات و از حامل آن به صورت بالعرض باید اطاعت کرد. با این اطاعت است که انسان به تعبیر قرآن کریم به آبشخور حیات وصل می­شود و از مرگ معنوی رهایی می­یابد؛ لذا در تحلیل حقیقت اطاعت از آموزه­های دینی به این نکته دست می­یابیم که این اطاعت، نه یک فرمانبری نا معقول، بلکه مبتنی بر ادله متقن عقلانی است، کاستی های وجودی، محدودیت منابع معرفتی، معنا دهی به زندگی، دست یابی به حیات طیبه همگی ضرورت پیروی از آموزه­های دینی را طالب اند.